ILDEFONS CERDA, BARSELONA

1850’li yıllarda Barselona’da yaşanan nüfus patlaması, şehri felaketlerle karşı karşıya bırakmıştır. Yaşanan salgın hastalıklar hızla yayılmış, ortalama yaşam süresi 30’lu yaşlara kadar düşmüştür. Surlar yıkılarak şehir genişletilmeye başlanmıştır. 1856 yılında Barselona’nın ilk şehir planı için çalışan Katalan inşaat mühendisi Ildefons Cerda, hijyen, hareket kolaylığı ve ızgara benzeri yapıdaki ulaşım kolaylığı üzerine odaklanarak yeni bir şehir planı çıkarmıştır.

Cerda; 1856 yılında tasarladığı ilk şehir planını, yapılan eleştirilere karşı güncellemiş ve yeni planını 1859’da açıklamıştır. Bu planda, sokak büyüklükleri 20 ile 30 metre büyüklüğünde olacak, binalar, parklar ve kamu tesislerinin düzenli dağıtımını zorunlu hale getirmiştir. 1860 tarihli Kraliyet Kararnamesi ile Cerda’nın planı onaylanmış, fakat ekonomik planı veya bina yönetmelikleri onaylanmamıştır.

Planındaki binalar; standart büyüklükte, ortası bahçe ya da gölgelikli bir meydan olarak kullanılabilecek dörtgen biçimli bloklardan oluşmaktadır. Ortası boş olan bu bloklar, evlerin maksimum hava, güneş ve ışık almasına olanak tanımıştır. Dolaşım ve taşımacılığı kolaylaştırmak adına blokları keserek aşan geniş ve uzun yollar yapılmıştır. Ayrıca bloklardan her biri, kesilmiş izlenimi veren köşeleri oluklu, sekizgen şeklinde planlanmıştır. Bu detay sayesinde sokaklarda daha fazla hava sirkülasyonu sağlanmış, köşe başlarında net bir görüş ve blokların etrafından dolaşan tramvaylar için de daha kolay dönüş imkanı yaratılmıştır. Kuzeybatı ile güneydoğu doğrultusunda inşa edilen bloklar sayesinde her bir ev yeterince gün ışığı almaktadır.

Günümüzde Barcelona’nın Katalonya Meydanı’nın kuzeyinden itibaren başlayıp, yaklaşık 8 km2’lik geniş bir alana yayılan, şehrin ızgara planlı ve modern kısmı Eixample Bölgesi böyle oluşmuştur. ‘Eixample’ Katalanca’da “uzantı” anlamına gelmektedir.